Zarokên yên xwedîyên pêdivîyên taybet ji xizmetên rehabîlîtasyonê û lêkolînê sûd wernagirin (Ram)

Zarokên yên xwedîyên pedivîyên taybet ji wan yek bêtir  ku di salên şerê Surî de hatine maxdûr kirinû û ji mafên xwe yên mirovî ku bêpar hatine naskirin , Tenê çend projeyên piştevaniyê wergirtine, û pir caran ew bi alîkariya madî û perwerdeyî de sînordar bûn e , rehabîlîtasyon, şêwirmendî û piştgiriya derûnî wekî cûreyek luks hatîye hesbandin , Gelek zarokên sûrî yên xwedî pêdiviyên taybet, ji ber sedeman di nav wan de kêmbûna rêxistinên mirovî yên ku projeyên xwe arasteyî vê kategoriya zarokan dikin, û nekarîn gihandina xizmetguzariyan, derfeta gihandina xizmetên perwerdehî û rehabîlîtasyonê li bajarê Mêrdînê tune bûn e .

Ev yek ji ber gelek sedeman e, di nav de hejmareke hindik a rêxistinên mirovî yên ku dixebitin û projeyên xwe arasteyî vê kategoriya zarokan dikin, Ji aliyê Navenda Hikûmetê ya Ramê ve hatiye pêşkêşkirin, Ram zarokên Sûriyê di xizmetên xwe de nagire, û rola navendê bi pêşkêşkirina raporeke Ram ji wan re sînordar e ku nîşan bide ka zarok karîn û şiyana wergirtina perwerdeya hikûmetê heye yan na.

Navenda Ram çi ye?

Navendeke hikûmetê ye ku xizmetên rehabîlîtasyonê û piştgiriya derûnî û civakî bê pere dide zarokên tirk, di sala 1993an de hatiye damezrandin û 242 şaxên wê hene, di kirîza korona de rewşa zarokên sûrî yên taybet xirabtir bûye, û hişt  ku ew ji hêsantirîn çalakiyên ku ji hêla hin rêxistinên mirovî ve têne pêşkêş kirin kem bibe û her weha hin amûrên bijîşkî ji bo alîkariya wan di jiyana wan a rojane de bêpar hiştine.

 Tevî ku zarokên xwedî pêdiviyên taybet wek îstîsna ku di Biryara Parastina Demkî ya hejmar 6883 ya sala 2014an de cih girtiye jî, tê dîtin ku ji hemû feydeyên taybet û îmtiyazên ku qanûnên Tirkiyeyê ji bo zarokên tirk ên xwedî hewcedariyên taybet pêşkêşî dike, ji bilî Xizmetên giştî yên ku di biryara Parastina Demkî ya hejmar 6883 ya sala 2014an de hatine destnîşan kirin, zarokê Sûrî yê xwedî pêdiviyên taybet ji van xizmetan  kem bune .

Mihemed Xurma: Mihemedê 13 salî ji aliyê bedenî û derûnî ve kêmendam e, pêwîstiya wî bi perwerdehiya taybet, rehabîlîtasyon û piştevaniya derûnî heye û tûşî şikestinên tund ên demarî dibe, ku bandorê li jiyana wî ya rojane dike û wî ji mafê xwendinê di dibistanên fermî de bêpar bimîn e, Pêwîstiya wî bi perwerdehiya taybet, nûjenkirin û piştevaniya derûnî heye, û Mihemed raporek pizîşkî bi dest xist ku rewşa wî nîşan dide, lê Mihemed ne bextewar bû û nekarî sûdê ji xizmetên Navenda Veguheztin û Lêkolînê werbigire ji ber ku ew ji Sûriyeyî ye, û  ji ber ku xizmetên  navendê ji bo Zarokên Sûriyeyî yên li bajarê Mêrdînê nine lê diya wê bêhêv nebû, ji ber vê yekê li navendên rehabîlîtasyonê yên taybet nihêrî, lê nikaribû debara xwe bikira ji ber ku lêçûn zêde bû û ew ji malbatek mezin ji heşt kesan pêk dihat.

Safiya xanim diya Mihemed ji kovara El-Xerbel ra got: Kurê min ji ber kêmasiyeke bedenî û hinek kêmendamiya hizrî heye, lewra min nekarî mîna birayên  wî bişînim dibistanên fermî û ew hemû wexta xwe li malê derbas dike bêyî ku her cûre çalakiyên ku zarokên normal dikin bike û bi dilşikestî li zarokên din û birayên xwe temaşe dike, meraq dike ku çima ew nikare hemî çalakiyên ku zarokên din dikin bike, wek perwerdehiya li dibistanê û lîstikê  bi zarokên din re.

Û Safiya xanim wiha pê dibêje “Ez êdî nikarim bi Mihemed re mijûl bibim ji ber ku ew mezin dibe û sal bi sal rewşa wî xirabtir dibe, nemaze ji ber rewşa me ya aborî ya dijwar, û bi kirîza Koronayê jî mesele dijwartir bûye, ji ber vê yekê mêrê min. salek e nikare derfeta kar peyda bike.” Ez jî çûm navenda çaksazî û piştevaniya derûnî, lê lêçûna darayî pir zêde bû û min nikarîbû kurê xwe perwerdehiya taybet werbigire, û Navenda Veguheztin û Lêkolînê ya Dewletê zarokên Sûriyê qebûl nake.

Îman Abed : 7 salîye . di salên ku şera Sûrî de li gundekê hatibu dinyayê . di êvarekî kete tayê û ji ber ji ber nebûna xizmetguzariyên tenduristiyê li gundê xwe hem ji aliyê bedenî û hem jî ji aliyê derûnî ve seqet ket

Dayika wê ji kovara El-Xerbal re  êşên xwe yên rojane ligel keça xwe Îman tîne ziman em malbetekê  ji 6 kesanin û mêrê min  karkerekê demsalî dikê , niha jî em li gundên mêrdînê de dimînin û rewşa keç min pir xerab e  bi taybetî jî  gava ku hîn mezintir dibe , keça min ji mafên herî  bingehî  mafê perwerdeyî bêpar ma ,  nikarin ji bo wê xwarinê  minasib peyda bikin. Û raporek min heye ku nîşan dide ku ew çi cûre seqetiyê ye, lê min maf û îmtiyazên ku ji hêla teqawidiya kêmendamiyê an karûbarên rehabîlîtasyonê ve li gorî qanûnên Tirkiyê û biryara parastina demkî ya ji bo zarokên xwedî hewcedariyên taybetî  ku têne peyda kirin, wernagirin ji xanenişîniya seqetiyê yan xizmetên rehabîlîtasyonê û piştgiriya derûnî li navenda rehabîlîtasyonê û her çiqas xweşk û birayên wê diçin dibistanê  lê em nikarin wê bişînin

Çima zarokên Sûriyê nayên qebûlkirin?

 Birêz Mahmud Sebsob, Rêvebirê Projeyê ji bo Birêvebirina Doza li Rêxistina Japonî li Mêrdînê, ji tîma kovarê re dibêje: Xizmetên herî girîng ên ku li Tirkiyeyê di çarçoveya parastina demkî de ji bo zarokên xwedî pêdiviyên taybet yên ku tên dayîn, perwerdehî û tenduristiyê ne. Daxwazek ji nexweşxaneya giştî re tê şandin ku raporek bijîjkî (ku jê re raporek komîsyonê tê gotin) bi nirxandinek berfireh li ser rewşa zarok, ji sedî û cewherê seqetiyê werdigire. Piştî ku rapor hat wergirtin, Navenda Rehabîlîtasyon û Lêkolînê ya dewletê tê ber çavan û rehabîlîtasyon tê kirin û rapora lêkolînê (RAM). Ew jî girêdayî Wezareta Perwerdehiyê ye, rewşa derûnî ya zarok û şiyana wî ya beşdarîkirina di çalakiyên perwerdehiyê de dinirxîne, pişt re îhtîmala qeydkirina zarok di pergala perwerdehiya kevneşopî de tê destnîşankirin û

Dibêje heke nirxandin erênî be, ew tê şandin. eger Nirxandin neyînî be zarok di pergala perwerdehiyê de nayê qeydkirin û perwerdehiyek taybet jê re tê organîzekirin û ew tê şandin navendek pispor da ku bi nepeniya rewşa wî  re mijûl bibe , Xizmetên navenda rehabîlîtasyonê, şêwirmendî û piştgiriya psîkolojîk ne tenê di warê perwerdehiyê de ne, di heman demê de karûbarên tenduristiya laşî û derûnî jî dihewîne. Li Mêrdînê gihandina zarokên Sûriyeyî yên xwedî pêdiviyên taybet ji xizmetên rehabîlîtasyonê û navenda lêkolînê yek ji pirsgirêkên herî mezin ên malbatên Sûriyeyî ne, Ji ber ku ev xizmet bêpere nayên pêşkêşkirin, Navenda Veguheztin û Lêkolînê ji sala 2019an êdî zarokên Sûriyê li navendên rehabîlîtasyonê nayên qebûl kirin  Sedem ne diyar e û ji bo têgihiştina vê pirsgirêkê pêwîstî bi balkişandin, lêkolîn û ronîkirin , divê  ku zarokê xwedî pêdiviyên taybet ji xizmetên bingehîn ên weke perwerdeya taybet bêpar nemîne.

 Hemî zarokên Sûrî yên xwedî pêdiviyên taybet raporek ji nexweşxaneyek dewletê hene ku rê dide wan ku xwe li Navenda Veguheztin û Lêkolînê tomar bikin, lê daxwazên tomarkirina zarokên Sûrî dereng dikevin û carinan têne paşguh kirin, an jî raporan îhal nake ku bighêje xizmetên navendên taybet.

Dibêje ku li bajarê Mêrdînê, hejmara zarokên Sûrî yên xwedî pêdiviyên taybet ji 200 zarokên ku kêmendamên tevger, hizir û bihîstinê ne, Piraniya wan ji mafê xwe yê xwendinê bêpar in, ji ber ku dibistan bêyî raporeke ku bi navê Rapora Ramê tê naskirin wan qebûl nakin, Di derbarê hejmara zarokên ku rapora Navenda Vegerandin û Lêkolînê li wan heye, ji bîst zarokên Sûriyê derbas nabe. Em hêvîdar in ku Navenda Veguheztin û Lêkolînê bi heman astê xizmetguzariyan pêşkêşî welatiyên Sûriyê bike, ji ber ku zarokên xwedî pêdiviyên taybet hewcedariya wan bi xizmetguzariyên perwerdeyê yan jî navendên vehewandina taybet in.

Janan Xanim , birêvebira dozê di rêxistineke mirovî de, ku xwediyê bawernameya masterê di warê şêwirmendiya derûnî de ye, dibêje: .. Girîng e ku zarokên xwedî pêdiviyên taybet biçin navendên rehabîlîtasyonê û lêkolînê da ku karibin perwerdehiyê an jî xizmetên din ên wekî terapiya fizîkî werbigirin, ji ber ku hebûna wan di van navendan de dihêle ku zarok şarezayên xwe pêş bixin û pêş bixin, civakek tendurist misoger bike. jiyanê û xwe bi tenê hîs nekin, û derfetê bidin dêûbavan ku dêûbavên zarokên xwe bibînin û bicivin

Ev jî ji ber ku gelek dêûbav ji ber wê yekê ku zarokê wan kêmendamek laşî û derûnî di wan hey e,ji ber xwe şermdikin û xwe sûcdar dikin.

Yek ji xebatkarên wan navendê kir ku, zarokên Sûriyê sûd ji xizmetên navendê wernegirtine û divê ku raporeke  Ramê di nava sî rojan de bi dest bixin , Piştî re zarok di perwerdehiya giştî de qeyd dikin, an jî divê serî li navendên taybetî yên rehabîlîtasyonê, derûnî û civakî pişgirtî bikin . Û wî got jî ku sîstema elektronî ya xizmetên navendê zarokên Sûriyê qebûl nakin, ne li Mêrdînê û ne jî li tu parêzgeheke din.

 Çalakî li dijî Peymana Mafên Zarokan e

Xala 6. ya Peymana Mafên Zarokan :

Dewletên endam divê saxbûn û pêşkeftina zarokê bi qasî ku gengaz be misoger bik

Xala 3 ya heman peymanê:

Çi ji aliyê saziyên civakî yên giştî yan taybet, desthilatdariya îdarî yan jî meclîsê ve bên tertîb kirin, divê berjewendiyên zarok li ber çavan bên girtin û pêşî li dozên cuda yên derbarê wî de bê girtin.

Derbarê xala 26’an a Danezana Gerdûnî ya Mafên Mirovan de dibêje:

Her kes mafê perwerdehiyê heye û divê herî kêm di asta seretayî û bingehîn de bêpere perwerde bê dayîn.Perwerdehiya seretayî mecbûrî ye û divê perwerde bi armanca geşkirina kesayeta tevahî bê kirin.”

 Ev materyal bi piştgiriya Rojnamegerên ji bo Mafên Mirovan (JHR) hatiye çêkirin.

Ji alîya Xebat Abedtalas hatîye nivîsîn

Ji alîya Şîrav Abedtalas hatîye wergerandin